Nietypowe, jak na polskie warunki klimatyczne rośliny ogrodowe, zaczynają podbijać ogrody. Polacy pokochali rośliny o egzotycznym wyglądzie, ponieważ wprowadzają do ogrodu klimat pustynno-stepowy lub śródziemnomorski. Ich duże ozdobne liście przypominają palmy. Jeżeli ktoś szuka rośliny, która na nasłonecznionym stanowisku zapewni wypełnienie ogrodu, to godną polecania byliną jest juka karolińska.
Z USA do Polski
Naturalna roślinność Stanów Zjednoczonych Ameryki ma niezwykle ciekawy wygląd, a co najważniejsze cechuje się dobrą odpornością na trudne warunki atmosferyczne. Juka karolińska jest przykładem rośliny, która znakomicie czuje się w klimacie umiarkowanym. Inaczej jest nazywana, kręplą karolińska, kręplą włóknista, juka włóknistą, szpilecznica włóknistą. Jak wskazuje nazwa, pochodzi ona z pochodzi z Kalifornii i Karoliny, czyli Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Rośnie na nieużytkach i bezdrożach. Na naturalnych stanowiskach juki karolińskie występują od Wirginii przez wschodnie wybrzeże, środkową Florydę aż po Luizjanę.
Lubi klimat śródziemnomorski. W zasadzie klimat umiarkowany jej nie przeszkadza i pięknie kwietnie w ogrodach w naszej strefie klimatycznej. Jest to bylina wieloletnia.
Ciekawostki o juce karolińskiej
Julka karolińska ma w sobie coś niezwykłego, co zjednuje jej miłośników. Po pierwsze jej kwiatostan może być wyższy od człowieka, osiąga nawet na 2 metry wysokości. Niektórzy uważają ją za trawę, tyle, że bardzo ostrą – jej liście mają wyjątkowo ostre końcówki niczym żyletki. Można łatwo skaleczyć dłoń. Gdy roślina kwitnie jej młode kwiaty juki świecą w ciemnościach. Oznacza to, że roślina fosforyzuje- za dnia chłonie promienie słońca, a wieczorem je uwalnia.
Od wieków była uznawana za nietypowy drogowskaz- gdy wędrowcy zbłądzili nocą w lesie, dostrzegali w ciemności coś jasnego, świecącego mieli punkt odniesienia. Była nim juka karolińska. Kiedy krążyli po okolicy i znów zobaczyli tajemnicze światełko juki ogrodowej, to wiedzieli, że już byli w tym miejscu i muszą szukać innej drogi.
Bylina cechuje się potężnymi korzeniami, które bardzo głęboko sięgają. To tak zwany system palowy korzeni, czyli od jednego grubego i długiego korzenia odchodzą drobne korzenie wiązkowe. Dzięki temu systemowi bylina dobrze znosi suszę nawet w przypadku bardzo rzadkiego podlewania. Roślina samodzielnie korzysta z wód gruntowych. Głęboki system korzeniowy może być utrapieniem dla właściciela ogrodu – trzeba dobrze przemyśleć, gdzie posadzić jukę. Trudno jest ją przesadzić i pozbyć się jej, gdyby zmieniła się koncepcja ogrodu. Juka ogrodowa może latami rosnąć w jednym miejscu.
Indianie Czirokezi wytwarzali z juki ogrodowej środek do ogłuszania ryb podczas połowów rękami. W krajach hiszpańskojęzycznych juka ogrodowa ma bardzo ciekawą tradycję – nowe sadzonki są sadzone pod oknami panien. Jej ostre, gęste liście mają strzec kobiet przed niechcianymi zalotnikami. Ogrodnicy kochają juki ogrodowej za dwie rzeczy- „przynoszenie do ogrodu” cieplejszego klimatu oraz za „wybaczenie błędów” w uprawie. Poza tym jest to roślina wiecznie zielona, co jest kolejnym jej walorem. Juka ogrodowa może być potencjalnym zagrożeniem dla psów i kotów. Aby doszło do poważnego zatrucia, zwierzę musiałby zjeść dużą ilość rośliny.
Wygląd juki karolińskiej
Do typu „yucca” zalicza się 40 gatunków roślin. W wielu krajach na całym świecie jest chętnie uprawiana jako roślina ozdobna. Juki karolińskie przeważnie nie posiadają pnia, niekiedy jednak wytwarzają krótką (około 30 cm), drewniejącą i ledwo widoczną wśród liści łodygę. Liście za to są bardzo okazałe – długie nawet na 50-70 cm, szerokie na 2-5 cm, w kształcie szablaste, mieczowate, odwrotnie lancetowate, zwężające się u szczytu, ostro zakończone, grube i sztywne. Mieczowatych liści nie sposób nie odróżnić od innych roślin. Mają barwę ciemnozieloną oraz postrzępione, nitkowate brzegi, stąd inna nazwa juki karolińskiej – juka ogrodowa włóknista. Układają się spiralnie i pokryte są woskowym nalotem. Zebrane są w dużą, gęstą rozetę, która wyrasta tuż nad powierzchnią ziemi. Pod koniec wiosny lub latem juka ogrodowa wytwarza długie pędy kwiatostanowe (do 2 metrów) złożone z drobnych dzwonkowatych kwiatów o barwie kremowobiałej.
Okres kwitnienia najczęściej przypada na przełom czerwca i lipca. Juka ogrodowa kwitnie obficie nawet przez miesiąc, ale. Pojedyncze, dzwonkowate, młode i pachnące kwiaty juki, zebrane w ogromne, wiechowate kwiatostany na szczycie wysokiego sztywnego, grubego, nagiego pędu wyglądają malowniczo i zdecydowanie górują nad innymi roślinami w swoim ogrodzie.
Na co dzień dekoracyjną rolę „grają” liście. W swoich rodzinnych stronach juki ogrodowe zapylane są przez specjalny gatunek ćmy, który występuje na terenie Ameryki Północnej.
Owoce juki ogrodowej to suche, pękające torebki o długość około 40-50 cm. Wewnątrz znajdują się nasiona. W klimacie umiarkowanym juki nie zawiązują owoców i nie wydają nasion.
Rozmnażanie juki karolińskiej
W naszej strefie klimatyczna juka domowa nie wytwarza nasion. Nie oznacza to, że nie można jej rozmnożyć. Juka ogrodowa łatwo się rozmnaża przez odrosty z matczynej rośliny. Juka karolińska wypuszcza sadzonki korzeniowe zawsze po kwitnieniu. Trzeba je wykopać i posadzić w nowym miejscu w na przełomie lata i jesieni albo wiosną. Po każdym kwitnieniu sadzonek jest zwykle około 10 sztuk. Jeśli korzenie juki potnie się łopatą, prawie z każdego fragmentu korzenia pozostawionego w ziemi juka ogrodowa wypuści przynajmniej jedną sadzonkę. Młode juki ogrodowe najlepiej wsadzać do gruntu w połowie sierpnia. Zakwitną w czerwcu przyszłego roku lub za dwa lata. Odrosty można także posadzić w doniczkach w mieszance gliniastej ziemi z piaskiem. Nową rośliną w doniczce można obdarować bliskich, którzy mają w swoim ogrodzie warunki do uprawiania juki. Po kwitnieniu juka karolińska zamiera, ale od korzeni wyrastają młode sadzonki (sadzonka korzeniowa). Po kilku latach z jednej juki tworzy się duża kępa wielu roślin.
Juka ogrodowa, co wody nie lubi – uprawa juki
Najważniejszą informacją w uprawie juki ogrodowej, jest fakt, że jest to roślina, która lubi ciepło i suche podłoże. Nie zaleca się jej częstego podlewania, ponieważ pochodzi z dość ciepłych regionów i ma obfity system korzeniowy. Juka ogrodowa gorzej rośnie, jeżeli jest często podlewana. Musi być posadzona w takim miejscu, aby zimą nikt nie odgarniał na nią śniegu i jak najdalej od dachu, z którego zimą mógłby się osuwać śnieg. Obfite podlewanie może spowodować gnicie całej rośliny. Jest to roślina mrozoodporna. Jednak, aby zmniejszyć ryzyko zawilgocenia rośliny w zimie, należy zebrać liście w stożek, jakby snopek i zawiązać go od góry. Jeśli na juce pojawiają się po zimie plamy, a liście zamierają to oznacza, że roślina ma za dużo wilgoci. Jeżeli uprawiana jest w nadmiernie wilgotnym miejscu, to mogą pojawić się na niej patogeny grzybowe. Juce karolińskiej należy zapewnić warunki zbliżone do naturalnych, jeżeli chodzi o ilość światła i suchość gruntu. Wtedy odwdzięcza się swoim pięknem. Uprawa juki nie jest więc skomplikowana, jednakże wymaga poświęcenia trochę czasu.
Sukces w uprawie juki karolińskiej
Juka ogrodowa nie jest trudna w uprawie. Trzeba jej tylko zapewnić odpowiednie podłoże i stanowisko. Juka kocha słońce i suszę. Od wody choruje i gnije. Przed sadzeniem rośliny do gruntu, najlepiej jest wykopać dołek i na dno wyłożyć potłuczone donice, gruby żwir lub gruz. Utworzy się w ten sposób 10-15 cm warstwę drenażu. Uniwersalną ziemię kupioną w sklepie ogrodniczym trzeba wymieszać z grubym piaskiem, ziemią gliniastą i keramzytem. Takie podłoże jest przepuszczalne i zapewnia sukces w uprawie. Juki ogrodowe potrzebują kontaktu ze słońcem. Jeżeli juka domowa jest uprawiana w domu w doniczce, to musi stać na parapecie okna wychodzącego na wschód. Gleba powinna mieć odczyn obojętny lub zasadowy. Idealnie będzie, jeżeli będzie to gleba bogata w wapń. Juka ogrodowa posadzona w cieniu zaczyna chorować.
Gdzie posadzić jukę karolińską?
Idealnym miejscem dla juki karolińskiej jest stanowisko słoneczne i sucha gleba. Musi rosnąć w miejscu słonecznym, w którym właściciel nie zamierza odkładać śniegu pochodzącego z odśnieżania ścieżek, schodów, podjazdu, itp. Roślinę można posadzić na murkach, w pobliżu schodów, na rabatach żwirowych i na skarpach. Juka ogrodowa toleruje niewielkie ogrodowe nierówności. Dobrze prezentuje się też w ogrodach urządzonych na styl śródziemnomorski. W jej sąsiedztwie latem warto postawić barwne, ceramiczne donice z kaktusami, ciekawe kamienie lub gliniane dzbany, co jeszcze bardziej podkreśli śródziemnomorski charakter rośliny. Ładnie wygląda w towarzystwie traw ozdobnych. W polskich ogrodach jukę karolińską najczęściej sadzi się wzdłuż drogi prowadzącej do domu- tworzy wtedy efektowną aleję. Ciekawie wygląd jako soliter uprawiany na trawniku. Może być elementem skalniaków lub słonecznych rabat, czyli juka rośnie głównie w słonecznym miejscu. Pięknie komponuje się rojnikami i rozchodnikami. Popularne jest sadzenie jej w dużych donicach i stawianie jako dekoracji do przestronnych balkonów i tarasów.
Właściwości lecznicze juki karolińskiej
Mało kto wie, że juka karolińska oprócz tego, że jest przepiękną rośliną o naprawdę cudownym kwiatostanie i oryginalnych, bardzo dekoracyjnych liściach, ma również właściwości lecznicze. Pod względem przydatności do walki z pospolitymi dolegliwościami nie jest w Polsce za bardzo znana, więc pora przybliżyć je właściwości lecznicze. Wyciągi z juki ogrodowej są stosowane przy detoksykacji – oczyszczaniu organizmu. Dodatkowo jest przydatna przy leczeniu zapalenia stawów i kości (zawiera znaczne ilości saponin).
W swojej ojczyźnie jest wykorzystywana do przyrządzania maści na bóle reumatyczne. Ułatwia odkrztuszanie zalegającej w drogach oddechowych wydzieliny. Surowiec leczniczy stanowią liście juki i korzeń juki ogrodowej. W składzie jukki znajdują niezwykle cenne dla organizmu związki fenolowe (resveratrol, jukkaol A- E, lariksinol, jukkaon A), sapogeniny (smilagenina, sarsapogenina, gitogenina, tigogenina), chlorofil, antyoksydanty, enzymy (biokatalizatory przyspieszające różne reakcje chemiczne). Skutecznie oczyszczają ze szkodliwych drobnoustrojów i resztek pokarmowych powierzchnię błon śluzowych przewodu pokarmowego. Juka ogrodowa korzystnie wypływa na kondycję skóry – jest składnikiem wielu preparatów kosmetycznych przeznaczonych do skóry wrażliwej i skłonnej do alergii. Działa na nią oczyszczająco, przeciwzaskórnikowo, antyseptycznie, przeciwłojotokowo, nawilżająco.
Dopuszczalne jest jej stosowanie bezpośrednio na zranioną skórę. Wspomaga też zwalczanie zmian trądzikowych. Pojawiają się bardzo optymistyczne wyniki badań naukowych wskazujące, że juka karolińska może być pomocna w leczeniu czerniaka – złośliwego nowotworu skóry o dużej śmiertelności. Prawdopodobnie może zaburzać cykl komórkowy, co prowadzi do zahamowania rozwoju nowotworu. Sprawa wymaga jeszcze dokładniejszych badań. W kraju jej pochodzenia, młode kłącza opisywanej rośliny traktowane są jak warzywa i mają zastosowanie kulinarne.
Pielęgnacja juki oraz choroby juki
Juka ogrodowa, jak każda roślina, może zachorować. Najgroźniejsza jest dla niej wilgoć oraz mszyce. Jest uważana za bardzo odporną na choroby roślinę pod warunkiem, że będzie rosła na dość suchym podłożu. Miękka zgnilizna, antraknoza oraz plamistość liści – oto choroby trapiące juki. Zgnilizna jest spowodowana nadmiernym podlewaniem. Objawia się ciemnymi przebarwieniami blaszki liściowej i usychaniem liści juki. Taką roślinę trzeba wyrzucić, ponieważ nie da się jej ocalić. Jednym sposobem na uniknięcie wymienionych powyżej chorób jest racjonalne podlewanie i uważanie, aby podczas rzadkiego podlewania woda nie poleciała na liście juki.
W momencie, kiedy zauważy się porażone liście, należy je od razu usunąć. Jukę mogą także zaatakować pędziorki i mszyce. Można spróbować sporządzić domowy preparat na szkodniki. Chemia sklepowa zawsze jest ostatecznością. Konieczne jest spryskanie preparatem także roślin sąsiadujących z juką ogrodową.
Zdaniem wielu ogrodników juka domowa z wyglądu przypomina małą palmę. Inni uważają, że ma wygląd zbliżona do lilii. Jednych i drugich zachwyca swoim pięknem, zwłaszcza w okresie kwitnienia. Aby cieszyć się uroczymi kwiatami, warto na początku okresu wegetacyjnego, możemy wzmacniać roślinę odżywką. W sprzedaży dostępne są specjalne wieloskładnikowe nawozy do juk ogrodowych. Po okresie kwitnienia trzeba usunąć przekwitłe kwiatostany oraz uschnięte liście. Po bardzo mroźnej zimie juka ogrodowa może wydać mniej kwiatów, dlatego przed zimą powinno się związać jej rozety sznurkiem, a korzenie obłożyć słomą czy gałązkami świerku.
Comment here