Jak zbudować dom energooszczędny? Poradnik krok po kroku

Budowa domu to jedna z najważniejszych decyzji w życiu. Nie tylko dlatego, że wiąże się z dużym nakładem finansowym, ale także dlatego, że ma wpływ na nasz komfort, zdrowie i środowisko. Dlatego warto zastanowić się nad tym, jak zaprojektować i wybudować dom, który będzie nie tylko piękny i funkcjonalny, ale także energooszczędny.

Dom energooszczędny to taki, który ma niskie zapotrzebowanie na energię do ogrzewania, wentylacji, oświetlenia i użytkowania. Oznacza to, że zużywa mniej paliw kopalnych, emituje mniej dwutlenku węgla i innych gazów cieplarnianych, a także obniża koszty eksploatacji. Dom energooszczędny to także taki, który zapewnia wysoki komfort termiczny i jakość powietrza wewnątrz budynku.

Aby zbudować dom energooszczędny, należy zadbać o kilka kluczowych elementów, takich jak:

• projekt domu

• izolacja termiczna

• wentylacja mechaniczna

• systemy grzewcze

• okna

W tym artykule przedstawimy podstawowe zasady i porady dotyczące każdego z tych elementów. 

Dlaczego warto budować domy energooszczędne?

Budowa domu energooszczędnego ma wiele zalet, zarówno dla nas, jak i dla środowiska. Oto niektóre z nich:

• Oszczędność pieniędzy. Dom energooszczędny zużywa mniej energii do ogrzewania, wentylacji i oświetlenia. Oznacza to niższe rachunki za prąd, gaz lub olej opałowy. Według szacunków Polskiej Izby Budownictwa Energooszczędnego (PIBE), budowa domu energooszczędnego może przynieść oszczędność nawet 70% kosztów eksploatacji w porównaniu z domem tradycyjnym.
• Komfort mieszkania. Dom energooszczędny zapewnia stałą i przyjemną temperaturę we wszystkich pomieszczeniach przez cały rok. Nie ma problemu z przegrzewaniem latem czy przemarzaniem zimą. Ponadto dom energooszczędny ma lepszą jakość powietrza dzięki wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła. Wentylacja usuwa nadmiar wilgoci, zapobiega powstawaniu pleśni i alergenów oraz dostarcza świeże powietrze do wnętrza.
• Dbałość o środowisko. Dom energooszczędny przyczynia się do ochrony klimatu i zasobów naturalnych. Zużywając mniej energii, emituje mniej dwutlenku węgla i innych gazów cieplarnianych, które odpowiadają za globalne ocieplenie. Ponadto dom energooszczędny może korzystać z odnawialnych źródeł energii, takich jak energia słoneczna czy geotermalna, które są czyste i niewyczerpalne.
• Zdrowie. Dom energooszczędny ma pozytywny wpływ na nasze zdrowie i samopoczucie. Dzięki lepszej jakości powietrza, unikamy problemów z układem oddechowym, alergiami czy astmą. Dzięki stałej temperaturze, zapobiegamy przeziębieniom i chorobom układu krążenia. Dzięki lepszemu oświetleniu, poprawiamy nasz nastrój i koncentrację.

Jak widać, budowa domu energooszczędnego to inwestycja, która się opłaca. Nie tylko zaoszczędzimy pieniądze, ale także zwiększymy nasz komfort, dbałość o środowisko i zdrowie. Aby jednak cieszyć się tymi korzyściami, musimy zadbać o odpowiedni projekt i wykonanie domu energooszczędnego. W następnych częściach artykułu dowiesz się, jak to zrobić.

Jak wybrać projekt domu energooszczędnego?

Pierwszym krokiem do budowy domu energooszczędnego jest wybór odpowiedniego projektu. Projekt domu ma bowiem duży wpływ na jego zapotrzebowanie energetyczne i komfort termiczny. Oto kilka kryteriów, na które należy zwrócić uwagę przy wyborze projektu domu energooszczędnego:

• Kształt i wielkość bryły budynku. Im prostsza i mniejsza jest bryła budynku, tym lepiej dla efektywności energetycznej. Prosta bryła ma mniejszą powierzchnię zewnętrzną, przez którą ucieka ciepło z wnętrza. Mniejsza bryła oznacza mniejszą objętość pomieszczeń do ogrzania. Dlatego warto unikać skomplikowanych kształtów, takich jak wieloboki, załamania czy wykusze. Zamiast tego lepiej wybrać prostokąt, kwadrat lub koło. Ponadto warto ograniczyć wielkość domu do niezbędnego minimum, adekwatnego do naszych potrzeb i możliwości.
• Układ pomieszczeń. Układ pomieszczeń ma wpływ na dystrybucję ciepła i światła w domu. Aby zapewnić optymalny komfort termiczny i oświetlenie naturalne, należy umieścić pomieszczenia w zależności od ich funkcji i orientacji względem stron świata. Zasadniczo pomieszczenia dziennego użytku, takie jak salon, jadalnia czy kuchnia, powinny być skierowane na południe lub zachód, aby korzystać z ciepła i światła słonecznego. Pomieszczenia nocnego użytku, takie jak sypialnie czy łazienki, powinny być skierowane na północ lub wschód, aby uniknąć przegrzewania i nadmiernego nasłonecznienia. Pomieszczenia pomocnicze, takie jak garaż, kotłownia czy spiżarnia, powinny być umieszczone od strony północnej lub zachodniej, aby stanowić dodatkową izolację dla reszty domu.
• Orientacja względem stron świata. Orientacja domu względem stron świata ma wpływ na ilość energii słonecznej docierającej do wnętrza. Aby wykorzystać tę energię jako darmowe źródło ciepła i światła, należy ustawić dłuższą ścianę domu równolegle do linii wschód-zachód. W ten sposób uzyskamy największą powierzchnię przeszkleń od strony południowej, gdzie słońce jest najwyżej i najdłużej. Od strony p

Jak ocieplić dom energooszczędny?

Ocieplenie domu to jeden z najważniejszych elementów zapewniających jego energooszczędność. Ocieplenie domu polega na zastosowaniu odpowiednich materiałów izolacyjnych na ścianach, dachu i podłodze, aby ograniczyć straty ciepła przez przegrody zewnętrzne. Ocieplenie domu ma wiele zalet, takich jak:

• Zmniejszenie zapotrzebowania na energię do ogrzewania. Ocieplenie domu sprawia, że wnętrze jest cieplejsze i utrzymuje stałą temperaturę przez dłuższy czas. Dzięki temu nie trzeba często uruchamiać systemu grzewczego, co zmniejsza zużycie paliwa i koszty ogrzewania.
• Poprawa komfortu termicznego. Ocieplenie domu zapobiega występowaniu zjawiska tzw. zimnych ścian, czyli znacznego spadku temperatury na powierzchniach przylegających do przegród zewnętrznych. Zimne ściany powodują nieprzyjemne uczucie chłodu i dyskomfort termiczny. Ocieplenie domu zapewnia równomierną temperaturę we wszystkich pomieszczeniach i eliminuje ryzyko przemarzania lub przegrzewania.
• Ochrona budynku przed wilgocią i pleśnią. Ocieplenie domu zmniejsza ryzyko kondensacji pary wodnej na powierzchniach przegród zewnętrznych. Kondensacja pary wodnej prowadzi do powstawania wilgoci, która może uszkadzać materiały budowlane i sprzyjać rozwojowi pleśni i grzybów. Pleśń i grzyby są nieestetyczne, niehigieniczne i szkodliwe dla zdrowia.

Aby skutecznie ocieplić dom, należy zwrócić uwagę na kilka kwestii, takich jak:

• Dobór materiałów izolacyjnych. Materiały izolacyjne to takie, które mają niski współczynnik przenikania ciepła λ, czyli opór cieplny na jednostkę grubości. Im niższy jest współczynnik λ, tym lepiej materiał izoluje ciepło. Materiały izolacyjne mogą być naturalne lub syntetyczne, mineralne lub organiczne, sztywne lub elastyczne. Przykłady materiałów izolacyjnych to wełna mineralna, styropian, pianka poliuretanowa, wełna drzewna, celuloza czy korek.
• Grubość warstw izolacyjnych. Grubość warstw izolacyjnych zależy od rodzaju materiału izolacyjnego i wymagań energetycznych domu. Im grubsza jest warstwa izolacyjna, tym lepiej chroni przed utratą ciepła. Jednak zbyt gruba warstwa izolacyjna może być nieopłacalna i utrudniać wentylację budynku. Dlatego należy dobrać optymalną grubość warstw izolacyjnych, która zapewni odpowiedni poziom energooszczędności i komfortu termicznego.
• Sposób montażu izolacji. Sposób montażu izolacji ma wpływ na jej skuteczność i trwałość. Należy zadbać o to, aby warstwy izolacyjne były dobrze dopasowane do podłoża i nie miały żadnych szczelin, przez które mogłoby uciekać ciepło. Należy również zastosować odpowiednie systemy mocowania i łączenia warstw izolacyjnych, aby zapobiec ich przemieszczaniu się lub uszkodzeniu. Ponadto należy zabezpieczyć warstwy izolacyjne przed wilgocią, ogniem i szkodnikami, stosując odpowiednie warstwy paroizolacyjne, hydroizolacyjne, ogniowe i antygrzybiczne.
• Eliminacja mostków termicznych. Mostki termiczne to miejsca, w których przegroda zewnętrzna ma niższą izolacyjność termiczną niż w pozostałych częściach. Mostki termiczne powstają na skutek niejednorodności materiałów, nieszczelności konstrukcji lub przerw w warstwach izolacyjnych. Mostki termiczne powodują zwiększone straty ciepła i obniżenie temperatury na powierzchniach wewnętrznych. Aby zminimalizować mostki termiczne, należy zastosować ciągłą izolację na całej powierzchni przegrody zewnętrznej, unikać przerwań i nieszczelności w warstwach izolacyjnych i stosować odpowiednie detale konstrukcyjne.

Jak widać, ocieplenie domu to nie tylko kwestia naklejenia warstwy styropianu na ścianę. To proces, który wymaga starannego doboru materiałów, grubości, sposobu montażu i eliminacji mostków termicznych. Tylko wtedy ocieplenie domu będzie skuteczne i trwałe.

Wentylacja w domu energooszczędnym?

Wentylacja to proces wymiany powietrza między wnętrzem a otoczeniem budynku; jest niezbędna dla zapewnienia odpowiedniej jakości powietrza w domu. Usuwa nadmiar wilgoci, dwutlenku węgla, zanieczyszczeń i zapachów z wnętrza i dostarcza świeże powietrze z zewnątrz. Wentylacja wpływa również na komfort termiczny i energooszczędność domu.

• Wentylacja naturalna. Wentylacja naturalna polega na wykorzystaniu sił naturalnych, takich jak wiatr i różnica ciśnień, do napędzania przepływu powietrza przez otwory w przegrodach zewnętrznych, takie jak okna, drzwi czy kratki wentylacyjne. Wentylacja naturalna jest tania i prosta w realizacji, ale ma wiele wad. Jest nieefektywna energetycznie, ponieważ powoduje duże straty ciepła przez otwarte otwory. Jest również trudna do kontrolowania i uzależniona od warunków atmosferycznych. Ponadto może wprowadzać do wnętrza hałas, kurz i pyłki.
• Wentylacja grawitacyjna. Wentylacja grawitacyjna polega na wykorzystaniu siły ciężkości do napędzania przepływu powietrza przez specjalne kanały wentylacyjne umieszczone w dachu lub ścianach budynku. Wentylacja grawitacyjna jest lepsza od wentylacji naturalnej, ponieważ ogranicza straty ciepła przez kanały wentylacyjne i zapobiega wprowadzaniu hałasu i zanieczyszczeń do wnętrza. Jednak wentylacja grawitacyjna nadal jest nieefektywna energetycznie, ponieważ nie odzyskuje ciepła z powietrza wywiewanego. Jest również trudna do kontrol

Dom energooszczędny – o tym warto pamietać!

– Powierzchnia przeszkleń. Powierzchnia przeszkleń ma wpływ na bilans cieplny domu. Z jednej strony, przeszklenia umożliwiają dostęp światła naturalnego i ciepła słonecznego do wnętrza. Z drugiej strony, przeszklenia stanowią miejsce, przez które ucieka najwięcej ciepła z domu. Dlatego należy odpowiednio dobrać wielkość i rozmieszczenie okien w domu energooszczędnym. Zasadniczo powierzchnia przeszkleń powinna wynosić około 20-25% powierzchni użytkowej domu. Ponadto większość okien powinna być umieszczona od strony południowej, a najmniejsza od strony północnej. Od strony wschodniej i zachodniej należy ograniczyć ilość okien lub zastosować zewnętrzne osłony przeciwsłoneczne, aby uniknąć nadmiernego nasłonecznienia i przegrzewania.

– Współczynnik A/V. Współczynnik A/V to stosunek powierzchni zewnętrznej budynku do jego objętości. Im niższy jest ten współczynnik, tym lepiej dla efektywności energetycznej domu. Niski współczynnik A/V oznacza, że dom ma mniejsze straty ciepła przez ściany, dach i podłogę. Dlatego warto wybierać projekty domów o zwartej bryle i niewielkiej wysokości. Według normy PN-EN ISO 13790:2008, współczynnik A/V dla domu energooszczędnego powinien wynosić nie więcej niż 0,7 m2/m3.

– Sposób montażu izolacji. Sposób montażu izolacji ma wpływ na szczelność i trwałość przegrody budowlanej. Aby zapewnić optymalną izolację termiczną domu energooszczędnego, należy zastosować następujące zasady montażu izolacji:

    – Izolację należy układać warstwowo, tak aby nie było przerw ani szczelin między warstwami lub elementami konstrukcyjnymi.

    – Izolację należy mocować do podłoża za pomocą odpowiednich łączników, takich jak kołki, taśmy czy kleje.

    – Izolację należy zabezpieczyć przed wilgocią i uszkodzeniami mechanicznymi za pomocą odpowiednich warstw osłonowych, takich jak folie paroizolacyjne, folie paroprzepuszczalne, papy czy tynki.

    – Izolację należy dopasować do kształtu i wymiarów przegrody budowlanej, tak aby nie było luk ani mostków termicznych.

– Eliminacja mostków termicznych. Mostek termiczny to miejsce w przegrodzie budowlanej, gdzie dochodzi do zwiększonego przepływu ciepła z wnętrza na zewnątrz lub odwrotnie. Mostki termiczne powstają na skutek niejednorodności materiałów, nieszczelności konstrukcji lub nieprawidłowego montażu izolacji. Mostki termiczne obniżają efektywność energetyczną domu, ponieważ powodują straty ciepła, obniżają temperaturę powierzchni wewnętrznej i zwiększają ryzyko kondensacji i pleśni. Dlatego należy unikać lub minimalizować mostki termiczne poprzez:

    – Wybieranie projektów domów o prostej bryle i ograniczonej liczbie otworów i załamań.

    – Stosowanie materiałów o zbliżonych właściwościach termicznych w przegrodach budowlanych.

    – Zastosowanie dodatkowej izolacji w miejscach styku różnych elementów konstrukcyjnych, takich jak ściany z fundamentem, ściany z dachem czy ściany z oknami.

    – Zastosowanie systemów izolacji zintegrowanej z konstrukcją, takich jak ściany warstwowe czy dachy skośne.

Zalety i wady wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła ma wiele zalet, takich jak:

1. Oszczędność energii. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła pozwala na zmniejszenie zapotrzebowania na energię do ogrzewania powietrza o około 30-50% w porównaniu z wentylacją naturalną lub grawitacyjną.
2. Komfort termiczny. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła zapewnia stałą i przyjemną temperaturę powietrza we wszystkich pomieszczeniach przez cały rok. Nie ma problemu z przeciągami, chłodem czy nadmiernym ogrzewaniem.
3. Jakość powietrza. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła zapewnia świeże i czyste powietrze w domu, dzięki filtrom i regulacji przepływu. Wentylacja usuwa nadmiar wilgoci, zapobiega powstawaniu pleśni i alergenów oraz redukuje poziom hałasu i pyłków.
4. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła ma jednak także kilka wad, takich jak:
5. Koszt inwestycji. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła wymaga większego nakładu finansowego na zakup i montaż urządzeń, takich jak rekuperator, wentylatory, kanały czy kratki.
6. Koszt eksploatacji. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła wymaga większego zużycia energii elektrycznej do napędzenia wentylatorów i rekuperatora.
7. Konserwacja. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła wymaga regularnej konserwacji i czyszczenia urządzeń, takich jak filtry, kanały czy rekuperator.

Jak ogrzewać dom energooszczędny? Uwzględnienie norm i przepisów

Ocieplenie domu energooszczędnego musi spełniać wymagania określone w obowiązujących normach i przepisach. W Polsce najważniejszymi dokumentami regulującymi kwestie izolacji termicznej są:

Norma PN-EN ISO 6946:2017 Budownictwo. Elementy budynku. Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła. Metody obliczeniowe.

Norma PN-EN ISO 13790:2008 Efektywność energetyczna budynków. Wymagania dotyczące obliczeń charakterystyki energetycznej.

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2002 nr 75 poz. 690).

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 29 sierpnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2017 poz. 1729).

Przy ocieplaniu domu energooszczędnego należy zatem sprawdzić, czy spełnione są wymagania dotyczące współczynnika przenikania ciepła U, oporu cieplnego R, współczynnika A/V, zapotrzebowania na energię pierwotną EP oraz wskaźnika efektywności energetycznej EK dla poszczególnych przegród budowlanych i całego budynku.